الرئيسية
مدخل «الله جل جلاله»
«الله» اسم برگزیده و مختص پروردگار و دربردارندهء عصاره همه صفات جمال و جلال وی است .(1) به خلاف باور شماری اندک که لفظ الله را اقتباس شده از عبری دانستهاند؛ بیشتر لغت دانان، اصل آن را عربی فصیح میدانند که قرنها پیش از بعثت پیامبر اسلامصلی الله علیه و آله و سلم کاربرد داشته است.(2) در مشتق یا جامد بودن لفظ «الله» اختلاف نظر هست. کسانی آن را مشتق دانسته وسپس در منشأ اشتقاق آن نظرگاههای متفاوتی را ارایه کردهاند از جمله:1. «الله» مشتق از «اله» به معنای «مألوه» و معبود است.(3)2. «الله» برگرفته از «وَلَه» به معنای تحیر و سرگرداناند(4)؛ زیرا عقول در کنه ذات وی سرگردانند،3. «الله» از «أله» به مفهوم «فزع» است؛ چراکه خلق به منظور برآورده شدن نیازها به او پناه میبرند.4. «الله» اقتباس شده از «لاه» به معنای «احتجب» است؛ زیرا جوهر ذات وی از ادراک دیگران پوشیده و پنهان
_______________________________
1.شرح الاسماء، ص 54.
2.لوامع البینات، ص79.
3.التوحید، ص220.
4. المیزان، ج1، ص18.
_______________________________
است.(5)
5. «الله» برآمده از «وَلَه» به مفهوم دوست داشتن فراوان است؛ زیرا محبوب همه آفریدهها است.(6)
بیشتر اینان «ال» الله را «ال» تفخیم و تعظیم شمردهاند؛ زیرا اسمای خداوند برای همه شناخته شده است.(7)
در برابر این نظریه، برخی واژه شناسان، «الله» را جامد و از نوع «علم مرتجل» میدانند.(8)
رویکرد گروهی دیگر این است که واژه «الله» علم نیست، بلکه به منزله عَلَم است؛ بااین استدلال که در مفهوم عَلَم ذات، اسم معینی بیتوجه به وصفی خاص در نظر گرفته میشود؛ ولی در «الله» ذات معینی با این ویژگی که فراگیرنده همه صفات است، در نظر گرفته شده است.بر این اساس، فرق میان «الله» و سایر اعلام این است که در واژه «الله» بر خلاف اعلام دیگر، صفات در نظر گرفته شده است چنان که تمایز میان اسم «الله»و دیگر اسمای حسنای الاهی در لحاظ کردن همه صفات در الله و در نظر گرفتن هر یک از آنها در دیگر اسماء است.(9)
افزون بر این امتیاز، «الله» در قیاس با سایر اسمای حسنای الاهی برجستگیهای دیگری دارد از جمله:
1. «الله» شناخته شدهترین و پرکاربردترین نامهای پروردگار در متون اسلامی است؛
2. کلمه اخلاص به آن اختصاص یافته است؛
3. اقرار به وحدانیت «أشهد أن لا إله إلاّ الله» با آن محقق میشود؛
4. خاصترین ، برترین و برگزیدهترین نام از نامهای نیک الاهی و عصارهء همه صفات جمال و جلال است؛
5. «الله» اسم مختص خداوند است
_______________________________
5. مجمع البیان، ج1، ص19.
6. مفاهیم القرآن، ج6، ص111.
7. مجمع البیان، ج1، ص19.
8. المیزان، ج1، ص18.
9. گوهر مراد، ص240 .
_______________________________
و در غیر او کاربردی ندارد.
6. انتساب الله به دیگر نامهای الاهی نادر است؛ برای مثال نمیتوان گفت«الله» از اسمای جبار یا قهار است؛ ولی انتساب دیگر اسماء به الله درست است مانند آن که گفته شود «جبار» یا «قهار» از اسماء الله هست.(10)
7. برخی بر آنند که «الله» همان اسم اعظم است.(11)اندیشیدن، بحث و گفت و گو درباره «الله» و صفات وی در تعالیم اسلامی از جایگاه ویژهای برخوردار است و در زمرهء برترین معارف به شمار میآید(12)؛
در اسلام کسب آگاهی درباره خدا از برترین عملها و سرمنشأ همه دانشها است.(13) زیرا «الله» یکتا خالق و تنها مدبر عالم هستی است، وجود غیر او رهن وجود اوست؛ بر همه چیز قادر و توانا است و همگان نیازمند اویند و او بینیاز از همه.(14)در اهمیت «الله» و پژوهش و گفت و گو درباره آن همین بس که واژه «الله» 2697بار، کلمه «اله» به اشکال متفاوت «147» بار و کلمه «اللهم» 5 مرتبه در قرآن به کار رفته است.(15)«اللهم» تعبیری دیگر از لفظ جلاله «الله» است.(16)در تفسیر آن اختلاف شده؛ بسیاری معتقدند به معنای «یاالله» است که «میم مشدد» به جای «یاء نداء» آمده است و برخی بر این باورند به معنای «یا الله آمنّا بخیر» است که در اثر کثرت استعمال و به منظور سهولت به کارگیری به این شکل درآمده است.(17)در بسیاری از آیات قرآن کریم پیرامون
_______________________________
10. علم الیقین، ج1، ص106 .
11. روح البیان، ج1، ص8 .
12. غرر الحکم، ج2، ص288 .
13. مشکاة الأنوار، ص10 .
14. سوره فاطر، آیه 35 .
15. المعجم المفهرس الألفاظ القرآن الکریم، الله.
16.سوره آل عمران، آیه26 .
17. مفاهیم القرآن، ج6، ص112 113 .
_______________________________
«الله» و ویژگیها و صفات وی مطالب مهم وارزندهای ارایه شده است یکی از جامعترین آیات در این باره آیههای 23 24 سوره حشر است، در این آیات صفات:مَلِک، قدوس، سلام، موءمن، مهیمن، عزیز، جبار، متکبّر، سبحان، خالق، باریء، مصور، عزیز و حکیم، برای خداوند بیان شده است و در پایان در تعبیری جامع آمده است که همه نامهای نیکو در عالیترین وجه به او اختصاص دارد«له الاءسماء الحسنی».
در سخنان پیشوایان معصومعلیهم السلام مطالب فراوانی درباره «الله» و ویژگیهایش آمده، همانند این سخن امیرموءمنان علیعلیه السلام: «الله معناه المعبود الذی یأله فیه الخلق ویوءله إلیه والله هو المستور عن درک الابصاروالمحجوب عن الأوهام والخطرات».(18) الله به معنای معبودی است که خلق واله و سرگشته ذات اویند، و به سوی او بازمیگردند او پوشیده از ادراک دیدگان است و فراتر از دسترس اوهام و خیالات
است.متفکران اسلامی در مقام فرق گذاری میان «الله» و «اله» نظرگاههای متفاوتی ارایه کردهاند، بسیاری بر این بارواند که «الله» و «اله» اختلاف مفهومی دارند، «الله» عَلَم شده برای رساندن مفهوم «معبود به حق»؛ ولی «اله» معنایی عام که فراگیرنده هر معبودی چه معبود حقیقی و چه معبود باطل است، افاده میکند.(19) برخی معتقدند که «الله» و «اله» اتحاد مفهومی دارند و در عصر نزول قرآن مفهوم «خالق عالم» را افاده میکردند و اختلاف مفهومی آنها بر فرض پذیرش مربوط به پیش از عصر نزول است. طبق این رویکرد اختلاف «الله» و «اله» اختلاف شبه کلی و جزئی است، چرا که «الله» علم شده برای فردی خاص؛ اما «اله» هر فردی از افراد متصور برای خالق عالم را در برمیگیرد، از جمله همان فرد خاص را.(20)
_______________________________
18. التوحید، ص89 .
19. الکشاف، ج1، ص35 .
20. مفاهیم القرآن، ج6، ص113 114 .
منابع: کلام اسلامی 1384 شماره 53 پرتابل جامع علوم انساني 1.شرح الاسماء، ص 54.
2.لوامع البینات، ص79.
3.التوحید، ص220.
4. المیزان، ج1، ص18.
_______________________________
است.(5)
5. «الله» برآمده از «وَلَه» به مفهوم دوست داشتن فراوان است؛ زیرا محبوب همه آفریدهها است.(6)
بیشتر اینان «ال» الله را «ال» تفخیم و تعظیم شمردهاند؛ زیرا اسمای خداوند برای همه شناخته شده است.(7)
در برابر این نظریه، برخی واژه شناسان، «الله» را جامد و از نوع «علم مرتجل» میدانند.(8)
رویکرد گروهی دیگر این است که واژه «الله» علم نیست، بلکه به منزله عَلَم است؛ بااین استدلال که در مفهوم عَلَم ذات، اسم معینی بیتوجه به وصفی خاص در نظر گرفته میشود؛ ولی در «الله» ذات معینی با این ویژگی که فراگیرنده همه صفات است، در نظر گرفته شده است.بر این اساس، فرق میان «الله» و سایر اعلام این است که در واژه «الله» بر خلاف اعلام دیگر، صفات در نظر گرفته شده است چنان که تمایز میان اسم «الله»و دیگر اسمای حسنای الاهی در لحاظ کردن همه صفات در الله و در نظر گرفتن هر یک از آنها در دیگر اسماء است.(9)
افزون بر این امتیاز، «الله» در قیاس با سایر اسمای حسنای الاهی برجستگیهای دیگری دارد از جمله:
1. «الله» شناخته شدهترین و پرکاربردترین نامهای پروردگار در متون اسلامی است؛
2. کلمه اخلاص به آن اختصاص یافته است؛
3. اقرار به وحدانیت «أشهد أن لا إله إلاّ الله» با آن محقق میشود؛
4. خاصترین ، برترین و برگزیدهترین نام از نامهای نیک الاهی و عصارهء همه صفات جمال و جلال است؛
5. «الله» اسم مختص خداوند است
_______________________________
5. مجمع البیان، ج1، ص19.
6. مفاهیم القرآن، ج6، ص111.
7. مجمع البیان، ج1، ص19.
8. المیزان، ج1، ص18.
9. گوهر مراد، ص240 .
_______________________________
و در غیر او کاربردی ندارد.
6. انتساب الله به دیگر نامهای الاهی نادر است؛ برای مثال نمیتوان گفت«الله» از اسمای جبار یا قهار است؛ ولی انتساب دیگر اسماء به الله درست است مانند آن که گفته شود «جبار» یا «قهار» از اسماء الله هست.(10)
7. برخی بر آنند که «الله» همان اسم اعظم است.(11)اندیشیدن، بحث و گفت و گو درباره «الله» و صفات وی در تعالیم اسلامی از جایگاه ویژهای برخوردار است و در زمرهء برترین معارف به شمار میآید(12)؛
در اسلام کسب آگاهی درباره خدا از برترین عملها و سرمنشأ همه دانشها است.(13) زیرا «الله» یکتا خالق و تنها مدبر عالم هستی است، وجود غیر او رهن وجود اوست؛ بر همه چیز قادر و توانا است و همگان نیازمند اویند و او بینیاز از همه.(14)در اهمیت «الله» و پژوهش و گفت و گو درباره آن همین بس که واژه «الله» 2697بار، کلمه «اله» به اشکال متفاوت «147» بار و کلمه «اللهم» 5 مرتبه در قرآن به کار رفته است.(15)«اللهم» تعبیری دیگر از لفظ جلاله «الله» است.(16)در تفسیر آن اختلاف شده؛ بسیاری معتقدند به معنای «یاالله» است که «میم مشدد» به جای «یاء نداء» آمده است و برخی بر این باورند به معنای «یا الله آمنّا بخیر» است که در اثر کثرت استعمال و به منظور سهولت به کارگیری به این شکل درآمده است.(17)در بسیاری از آیات قرآن کریم پیرامون
_______________________________
10. علم الیقین، ج1، ص106 .
11. روح البیان، ج1، ص8 .
12. غرر الحکم، ج2، ص288 .
13. مشکاة الأنوار، ص10 .
14. سوره فاطر، آیه 35 .
15. المعجم المفهرس الألفاظ القرآن الکریم، الله.
16.سوره آل عمران، آیه26 .
17. مفاهیم القرآن، ج6، ص112 113 .
_______________________________
«الله» و ویژگیها و صفات وی مطالب مهم وارزندهای ارایه شده است یکی از جامعترین آیات در این باره آیههای 23 24 سوره حشر است، در این آیات صفات:مَلِک، قدوس، سلام، موءمن، مهیمن، عزیز، جبار، متکبّر، سبحان، خالق، باریء، مصور، عزیز و حکیم، برای خداوند بیان شده است و در پایان در تعبیری جامع آمده است که همه نامهای نیکو در عالیترین وجه به او اختصاص دارد«له الاءسماء الحسنی».
در سخنان پیشوایان معصومعلیهم السلام مطالب فراوانی درباره «الله» و ویژگیهایش آمده، همانند این سخن امیرموءمنان علیعلیه السلام: «الله معناه المعبود الذی یأله فیه الخلق ویوءله إلیه والله هو المستور عن درک الابصاروالمحجوب عن الأوهام والخطرات».(18) الله به معنای معبودی است که خلق واله و سرگشته ذات اویند، و به سوی او بازمیگردند او پوشیده از ادراک دیدگان است و فراتر از دسترس اوهام و خیالات
است.متفکران اسلامی در مقام فرق گذاری میان «الله» و «اله» نظرگاههای متفاوتی ارایه کردهاند، بسیاری بر این بارواند که «الله» و «اله» اختلاف مفهومی دارند، «الله» عَلَم شده برای رساندن مفهوم «معبود به حق»؛ ولی «اله» معنایی عام که فراگیرنده هر معبودی چه معبود حقیقی و چه معبود باطل است، افاده میکند.(19) برخی معتقدند که «الله» و «اله» اتحاد مفهومی دارند و در عصر نزول قرآن مفهوم «خالق عالم» را افاده میکردند و اختلاف مفهومی آنها بر فرض پذیرش مربوط به پیش از عصر نزول است. طبق این رویکرد اختلاف «الله» و «اله» اختلاف شبه کلی و جزئی است، چرا که «الله» علم شده برای فردی خاص؛ اما «اله» هر فردی از افراد متصور برای خالق عالم را در برمیگیرد، از جمله همان فرد خاص را.(20)
_______________________________
18. التوحید، ص89 .
19. الکشاف، ج1، ص35 .
20. مفاهیم القرآن، ج6، ص113 114 .
به نقل از شذرات:مدخل «الله جل جلاله»
اين مطلب آخرين بار توسط بغیازی در الأربعاء 8 فبراير - 10:46 ، و در مجموع 1 بار ويرايش شده است.
بعدالسلام والتحیة ؛ کیفک یاأخي الاستاذ أهلین یاأمیرالعزیزتشرفتم 
